Ánh sáng trong nhà rất khác với ánh sáng ngoài môi trường (do ít chịu ảnh hưởng trực tiếp của ánh sáng mặt trời). Con người điều khiển ánh sáng thường với một mục đích riêng nào đó. Ví dụ: các thiết bị chiếu sáng trong nhà thiết kế đa phần cho ra ánh sáng khuyếch tán. Trong khi đó, ở các văn phòng người ta lại quan tâm đến cách chiếu sáng đa chức năng mà lại tiết kiệm, hiệu quả hơn. Đó cũng chính là lý do tại sao nhưng nhân viên văn phòng thường làm việc trong vùng sáng xanh lá cây.
Hầu hết ánh sáng nhân tạo trong nhà đều có tính chất khuyếch tán nhằm làm dịu ánh sáng và bóng đổ của đèn (trừ trường hợp ánh sáng rọi khá cứng). Tuy nhiên, những nhà thiết kế ánh sáng sẽ cùng cho ra kiểu sáng rọi đa luồng, không chỉ là một luồng sáng rọi mà còn vài luồng khác, tất cả cùng chiếu sáng có thể làm mềm các vùng bóng đổ khác (trong khi đó vẫn có thể tạo ra vô số các bóng sáng).
Ánh sáng mặt trời khi chiếu vào nhà thường bị khuyếch tán (do bật nẩy từ các bức tường, sàn nhà và trần nhà). Trên lý thuyết nó có thể xuyên trực tiếp qua cửa sổ, vào tận trong nhà. Tuy nhiên, thực tế lại khác, ánh sáng mặt trời thường bị cửa sổ và tường chắn lại. Do vậy, hiếm khí chúng ta thấy ánh sáng mặt trời rọi trực tíêp vào nhà mà không bị phản xạ bởi một bề mặt nào đó.
Ánh sáng mặt trời qua ô cửa sổ
Ánh sáng rọi từ cửa sổ vào thường xuất hiện trong phạm vi chiếu sáng trong nhà. Nếu ta coi bản thân cửa sổ cũng là một nguồn sáng hiệu quả thì ánh sáng hoàn toàn nhẹ (nguồn sáng từ cửa sổ rộng). Ánh sáng loại này khá hấp dẫn và rất ăn ảnh. Nếu chúng ta chỉ có 1 cửa sổ và dù nguồn sáng nhẹ đến mấy thì độ tương phản ánh sáng sẽ vẫn cao. Ngược lại, càng nhiều cửa sổ thì độ tương phản càng thấp và điều này đồng nghĩa căn phòng sẽ nhận nhiều ánh sáng hơn.
Màu của ánh sáng phụ thuộc nhiều yếu tố: đầu tiên là thời tiết, nó sẽ ảnh hưởng đến ánh sáng khung cửa sổ. Vào này âm u, ánh sáng sẽ trắng, màu xám hoặc xanh. Vào ngày nắng, nó lại có màu xanh của ánh sáng bầu trời hoặc màu trắng, vàng hay màu đỏ của ánh sáng mặt trời (tuỳ theo khoảng thời gian trong ngày). Khi ánh sáng đi qua cửa sổ, nó sẽ chịu ảnh hưởng 1 số bề mặt phản xạ từ trong nhà ra. Tường, sàn nhà và màu sắc đồ đạc trong nhà sẽ ảnh hưởng đến ánh sáng, ánh sáng phản xạ khắp nhà.
Rõ ràng, để tạo ra ánh sáng cửa số thuyết phục bạn phải cân nhắc cẩn thận các yếu tố trên, đồng thời có sự tính toán trong cường độ, màu sắc và độ tương phản ánh sáng. Cách thử nghiệm đơn giản nhất, vào ngày âm u, bạn cho ánh sáng đi qua một cửa sổ lớn vào 1 căn phòng màu trắng.Tiếp theo bạn có thể quan sát những thay đổi qua mô hình đơn giản như tôi đã dùng. Nó sẽ là điểm khởi đầu cho tất cả.
Một kiểu ánh sáng cửa sổ rất nổi tiếng đó là North Light (ánh sáng vào qua khung cửa mở đối diện hướng Bắc). Trước đây, các hoạ sĩ khó đạt được thành công trong ánh sáng nhân tạo, với cửa sổ luôn hướng về phía Bắc, ánh sáng hầu như không có sự thay đổi trong ngày. Nguyên nhân do mặt trời luôn ở hướng Nam (tối thiểu ở phần bán cầu Nam) căn phòng chỉ nhận được ánh sáng khuyếch tán từ bầu trời ánh sáng yếu, không có hướng hay bóng đổ rõ rệt. Với những căn hộ có cửa sổ hướng về phía Bắc, chất lượng ánh sáng trong nhà cũng chả khác gì nhiều so với chất lượng ánh sáng đến từ các khung cửa sổ không nhận ánh sáng mặt trời trực tiếp. Tuy những căn phòng này có tối hơn (do không thiếu ánh sáng mặt trời) nhưng ánh sáng rất dịu.
Mặc dù căn phòng cũng có ánh sáng mặt trời nhưng chỉ ảnh hưởng một vùng nhỏ. Hầu hết ánh sáng trên các bức tường và đồ đạc trong phòng đều nhờ vào ánh sáng phản xạ của mặt trời hay ánh sáng khuyếch tán từ chính cửa sổ. Để ý màu đỏ trên bức tường phía xa, có thể nó bị phản xạ bởi các bức rèm. Chúng ta cũng nhận thấy độ tương phản cao của ánh sáng mặt trời tạo vùng sáng rất rõ nét.
Đây là ảnh minh hoạ cho kiểu ánh sáng nhẹ chiếu qua khung cửa sổ. Bức hình chụp vào ngày âm u, cửa sổ đóng vai trò như một chiếc hộp khổng lồ chiếu sáng nhẹ nhàng cho hình ảnh em bé. Vật thể càng gần cửa sổ, ánh sáng càng mềm (tôi sẽ giải thích thêm trong phần 5). Chúng ta hãy để ý các cạnh bóng đổ, rất mờ, đôi khi nhìn không kỹ sẽ khó phát hiện ra. Sự chuyển đổi giữa ánh sáng và vùng bóng tối hầu như không nhận thấy.
Qua nhiều thế kỷ, kiểu ánh sáng nhẹ, đến từ một khung cửa sổ lớn này đựơc nhiều hoạ sĩ ưa chuộng (và ngày nay, nó vẫn được các nhiếp ảnh gia tận dụng do vẻ đẹp và độ tin cậy có thể biết chắc chắn hiệu quả trước của nó)..
Ánh sáng bóng đèn điện gia đình
Đây là thứ ánh sáng chúng ta gặp phổ biến nhất trong cuộc sống thường nhật. Nó đến từ nhiều kiểu đèn: loại bóng tròn chiếu từ phía trên, chiếu xiên. Đặc tính chung là chúng đều dùng loại bóng đèn sáng nóng.
Dây tóc bóng đèn thật ra có màu vàng/ da cam mạnh (tôi đã đề cập phần 1). Tuy nhiên, khi chúng ta nhìn vào lại thành ra màu trắng (hiện tượng này do bộ não của chúng ta đã lọc màu vàng ta không cảm nhận được màu vàng của dây tóc bóng đèn khi nhìn trực tiếp. Thường nếu bạn đang chụp ảnh hay vẽ bức hình một chiếc bóng đèn phát sáng trong phòng, sẽ thật hơn nếu bạn để dây tóc bóng đèn màu trắng. Nếu bạn để dây tóc bóng đèn màu da cam sáng (như trên thực tế), trông sẽ kém thuyết phục hơn nhiều.
Nhưng bù lại, độ sáng của dây tóc bóng đèn khá đa dạng và khó đoán trước. Với các đồ vật thông thường, hầu hết ánh sáng bị khuyếch tán do hình dáng từng loại đèn, tạo nên nguồn sáng lớn và chiếu sáng mềm hơn.
Tuỳ thuộc vào không gian của mỗi căn phòng mà nhận được độ chiếu sáng khác nhau. Một số nhà tiêu biểu như phòng thay đồ hay Gara để xe thường chỉ lắp đèn bóng trần, không có trao đèn, khiến ánh sáng cứng và không hề hấp dẫn chút nào. Chúng ta có thể chấp nhận cho cách bày trí này vì dù sao cũng chả ai nán lại lâu, do vậy, người ta cũng chỉ cần quan tâm tới chất lượng chiếu sáng chứ không để ý mấy tới tính thẩm mỹ của không gian chiếu sáng.
Trong những gian phòng thời gian ở lại của mọi người lâu, người ta bắt đầu quan tâm tới chất lượng chiếu sáng, ánh sáng cần nhẹ nhàng và có sức hấp dẫn, phong phú hơn. Ví dụ như phòng khách (phòng chính trong nhà), bạn có thể thấy rất nhiều loại đèn kết hợp, tạo không gian thoải mái cho căn phòng. Tuy nhiên, chức năng chiếu sáng cũng rất quan trọng tại những căn phòng kiểu thế này. Ví dụ trong phòng ngủ, bên cạnh ánh sáng dịu cho giấc ngủ, đôi khi bạn bạn cũng cần ánh sáng vừa đủ để nằm đọc sách hay đang đêm thức dậy có viêc cần. Trong nhà bếp, ánh sáng rọi được bài trí làm sáng toàn bộ khu vực nấu nướng. Phòng tắm và các tấm gương cũng có thể tham gia vào chiếu sáng với một mục đích, chức năng nào đó.
Nhìn chung, ánh sáng dùng trong gia đình là sự kết hợp của cả tính thẩm mỹ lẫn chức năng sử dụng. Bóng đèn thường đi kèm với trao đèn đa dạng về kiểu dáng. Những trao đèn này đều được thiết kế nhằm làm dịu ánh sáng, chúng giúp che đi hình dáng thô trần của bóng đèn và làm mềm bóng đổ cứng đơn thuần của các bóng đèn nói chung.
Nhân tố quan trọng tiếp theo chúng ta cần xem xét đó là trong đặt nguồn sáng, nó sẽ làm mềm ánh sáng và bóng đổ. Ánh sáng từ các phòng khác nhau sẽ lan tràn sang không gian gần kề nó Hiếm khi có gian phòng nào chỉ đơn thuần chịu ảnh hưởng một loại sáng. Một ví dụ tiêu biểu: Nếu bạn đang ngồi trong phòng khách với 4 hay 5 ánh sáng khác nhau, những ánh sáng này sẽ tạo nhiều vùng sáng nhỏ, hấp dẫn. Với nhà bếp thiết kế hiện đại, người ta cũng thường đặt nhiều hàng bóng rọi trên trần nhà.
Đặt nhiều nguồn sáng bóng đèn đồng nghĩ với nhiều loại bóng đổ --> ánh sáng rất thú vị với độ cứng mềm khác nhau. Kêt quả thể hiện rõ nhất trên các bề mặt phản xạ với hàng loạt bóng sáng. Có thể ánh sáng sẽ khác nhau về màu sắc, cường độ vì bản thân các bóng đèn càng già, độ chiếu sáng càng yếu dần và đỏ hơn.
Cuối cùng chúng ta cũng nên chú ý tới các thiết bị có khả năng phát sáng trong gia đình như: máy tính, TV hay lò vi sóng, bếp và rất nhiều những vật dụng khác.
Lời khuyên duy nhất tôi có thể đưa ra đó là bạn hãy thực hành bằng cách tự đặt số lượng đèn trong phòng, theo tưởng tượng từng người và bạn sẽ phát hịên ra hàng loạt điều thú vị..
Một cảnh nội thất tiêu biểu với vài nguồn sáng nhẹ nhàng. Bạn có thể thấy các trao đèn sử dụng làm mềm ánh sáng và hắt hướng lên tường để không tạo bóng đổ sắc. Trong ảnh này, tôi đã tăng thêm độ trắng cho đèn, giảm cảm giác màu cam toàn cảnh (trong thực tế thì ánh sáng dây tóc bóng đèn không như vậy) . Tuy nhiên, làm dịu bớt màu cam lại làm cho bức ảnh trông thuyết phục hơn, truyền tải đúng màu sắc mà mắt con người cảm nhận được.
Ánh sáng đặt trong các nhà hàng, cửa hiệu và trang trí nội thất mang tính chất thương mại.
Giống như với ánh sáng sử dụng trong gia đình, ánh sáng dùng với mục đích thương mại rất đa dạng, chủ yếu nhằm gây cảm xúc, đánh trực tiếp vào mắt người xem. Trong hầu hết các trường hợp, những nhà thiết kế đều cài đặt ánh sáng, đem lại cho những khách hàng cảm giác “muốn mua hàng”. Do vậy, phải rất cẩn thận nếu bạn có ý định thay đổi lại hệ thống đèn.
Ánh sáng trong các nhà hàng nhìn chung để dưới thấp, nhẹ. Nó có thể là sự tổng hợp của nhiều ánh sáng rọi khác nhau, làm nổi rõ từng cánh hoa hồng hay ngọn nến lung linh trên bàn. Rõ ràng không một nhà hàng nào là không muốn có điểm riêng so với các nhà hàng khác. Việc quan sát ánh sáng tại các nhà hàng là một cách tiếp cận rất hay nhằm tìm hiểu vấn đề chiếu sáng nội thất ảnh hưởng thế nào đến tạo cảm giác và không khí cho khung cảnh.
Một chi tiết quan trọng cần nói đến: Khi muốn thay đổi hệ thống chiếu sáng trong gia đình, bạn có thể tham khảo tại những nhà hàng hay quán bar, bạn sẽ thấy họ sử dụng số lượng lớn các bóng đèn để tạo bóng sáng phản xạ. Cách bài trí này làm lộ toàn bộ bề mặt phản xạ, từ từng con dao, cái đĩa. Cũng như với chiếu sáng trong gia đình, các nguồn sáng khác nhau sẽ cho nhiều màu sắc, cường độ ánh sáng, tạo những vùng sáng khắp nhà.
Các cửa hiệu khác nhau cần ánh sáng khác nhau nhưng chung quy vẫn cần tạo không khí cho căn phòng, làm nổi rõ mặt hàng bày bán. Hầu hết các cửa hàng ở phố chính dùng đèn tuýp thắp sáng tạo cảm giác sáng sủa, thoáng mát. Với mặt hàng chưng bày đặc biệt có lắp thêm đèn phụ
Nếu bạn đang định thay đổi lại không gian cho căn phòng, bạn nên cân nhắc tới chức năng của căn phòng là gì trước khi quyết định đặt ánh sáng cho nó.
Rõ ràng vấn đề quá rộng để có thể đề cập toàn bộ trong bài viết. Các bạn nên tự quan sát và chụp vài tấm hình với các góc độ cài đặt ánh sáng khác nhau để tham khảo.
Một nhà hàng tiêu biểu cho tạo ấn tượng không gian bằng cách sử dụng nhiều nguồn sáng, màu sắc phong phú, cảm giác thú vị lan toả khắp căn phòng.
Quan sát gần hơn, chúng ta hãy để ý có rất nhiều bóng sáng trên những chiếc ly, đây chính là phản xạ của đủ thứ ánh sáng trong phòng.
Ánh sáng trưng trong cửa hàng, tôi đã chỉnh lại màu sắc cho bức hình nhưng vẫn còn ánh sáng xanh. Bóng đổ của ghế đến từ nhiều nguồn sáng.
Ánh sáng huỳnh quang
Ánh sáng huỳnh quang thường được dùng trong những tình huống cần số lượng bóng lớns, màu sắc ánh sáng thường xanh lục. Nhưng như đã biết, trí não con người thường có xu hướng cân bằng màu trắng khi nhìn bằng mắt thường, bạn sẽ cảm thấy nó thật kinh khủng. Chúng ta thường bắt gặp ánh sáng này tại công sở, nhà ga, những toà nhà công cộng và bất cứ nơi nào cần giảm chi phí hoạt động của bóng đèn.
Ánh sáng huỳnh quang gắn liền với không gian rộng, nhiều đèn nhiều bóng đổ chồng chéo và bóng sáng đổ hình chữ nhật. Mật độ ánh sáng quy định độ sáng: các cửa hiệu dùng nhiều đèn để tạo không gian thoáng đãng, những nơi không mấy chú trọng tới ánh sáng như nhà dừng đỗ xe có thể để tối hơn.
Bức ảnh chụp ban ngày dưới ánh sáng huỳnh quang, bạn có thể nhận thấy bóng đổ màu xanh rất rõ.
Chiếu sáng hỗn hợp
Ánh sáng tổng hợp tự nhiên và nhân tạo thường xuyên xuất hiện không chỉ trong nhà mà còn bên ngoài môi trường tự nhiên, đặc biệt khi trời nhá nhem tối hoặc vào ban đêm. Ánh sáng hỗn hợp cho chúng ta những bức ảnh với màu sắc, cường độ ánh sáng rất thú vị, nhất là khi ánh sáng tự nhiên và dây tóc bóng đèn có màu xanh, da cam.
Vào buổi tối hay ban đêm, nếu bạn đặt 1 vật thể gần cửa sổ (không để rèm cửa che khuất), bạn có thể dễ dàng nhận thấy rất nhiều loại ánh sáng: nhân tạo có, tự nhiên có, tác động lên vật thể. Không chỉ trong nhà mà ngay cả ra bên ngoài, bạn cũng thường xuyên bắt gặp thứ ánh sáng này (trên đường phố). Ánh sáng chiếu xuống các toà nhà cũng rất thú vị, tạo sự tương phản ấn tượng với ánh sáng tự nhiên từ bầu trời.
Bản thân tôi cũng thường xuyên dùng loại ánh sáng tổng hợp cho các tác phẩm của mình bởi hiệu quả truyền cảm tuyệt vời mà nó mang lại.
Đây là hai bức hình mẫu tôi tự làm, kết hợp nhiều loại ánh sáng, tạo không khí và phối màu rất ngộ.
Màu ánh sáng ấm từ nhà quốc hội thiết kế rất hợp với ánh sáng tự nhiên buổi tối
Vật thể đặt gần cửa sổ chịu tác động ánh sáng cả trong lẫn ngoài môi trường.
Ánh sáng từ lửa, nến
Ánh sáng từ lửa ta nhìn thấy hàng ngày thậm chí còn đỏ hơn so với ánh sáng từ bóng đèn (mặc dù trong thực tế nhiệt độ màu của nó thấp hơn so với bóng đèn). Tuy nhiên não bộ con người không thể phân biệt được ta thường thấy ánh vàng hay đỏ.
Một nhân tố khá quan trọng khác chúng ta cần xem xét đó là nguồn sáng của loại ánh sáng này, chúng thường đặt thấp hơn hẳn so với các nguồn sáng khác: Lửa dưới sàn (bếp lò, lò sưởi,…) hay nến đặt trên bàn…, trong khi đó đèn điện treo tít trên cao. Rõ ràng, nó sẽ gây ảnh hưởng lên nhiều thứ: từ bề mặt bóng đổ đến các bóng sáng. Cuối cùng chúng ta cũng cần biết: Nguồn sáng này thường xuyên di động (do ánh lửa luôn bập bùng).
Ánh sáng từ nến rất đỏ. Trong bức hình này tôi đã giảm nhiệt độ màu thực tế để giúp bức hình thật hơn (Bộ não của con người không có khả năng nhận biết những ánh sáng quá mạnh vì vậy chúng ta chỉ cảm thấy nó ấm áp).
Ánh sáng trên đường phố.
Ánh sáng trên đường phố có màu cam đậm (tối thiểu tại Anh nơi tôi đang sống), quang phổ hẹp đồng nghĩa với màu cam chủ đạo, không có cơ hộ cho các màu khác mọi thứ chịu tác động thứ ánh sáng này đều có màu cam đơn sắc.
Giữa hai vật thể chịu tác động ánh sáng loại này sẽ có rất nhiều bóng đổ. Các vùng sáng nhỏ và chuyển màu tối rất nhanh, làm đường phố vào đêm có độ tương phản rất cao.
Đây là một trong những vị dụ điển hình cho chiếu sáng đường phố! Bạn có thể nhận thấy những dải màu hep, mọi thứ trù cỏ ra đều có màu da cam. Bóng đổ đa dạng, độ tương phản cao. Bầu trời sau những tán cây cũng màu cam do ảnh hưởng ánh sáng hắt lên từ thành phố.
Ánh sáng nhiếp ảnh
Ánh sáng trong nhíêp ảnh thật ra chả liên quan gì đến vấn đề chúng ta đang bàn nhưng tôi vẫn muốn nói qua. Có rất nhiều ánh sáng sử dụng trong nghệ thuật nhiếp ảnh nhưng chung nhất vẫn là ánh sáng nhẹ Flash dùng chụp ảnh chân dung chân dung hay những bức hình khác. Loại ánh sáng này thường dễ nhận ra vì nó không có bóng đổ.
Bóng sáng rộng và bóng đổ nhẹ rất hay được sử dụng trong quảng cáo. Nó tạo cảm giác nhẹ nhàng, tập chung vào kích cỡ của vật thể. Vật thể lúc này đóng vai trò như những nguồn sáng khuyếch tán.
Các loại ánh sáng khác và những trường hợp đặc biệt
Hi vọng là tôi đã đảo qua hầu hết các loại chiếu sáng. Tuy nhiên,tôi không có ý định hướng dẫn các bạn tất cả các tình huống chiếu sáng, thay vào đó, tôi khuyến khích các bạn nên quan sát thật nhiều và tự tích luỹ kiến thức cho mình. Trong thực tế, với lần đầu quan sát đối với bạn rất khó khăn, nhưng vạn sử khởi đầu nan, đầu có xuôi thì đuôi mới lọt, vượt qua ngưỡng đầu sẽ giúp bạn có bước tiến tiếp theo.
Vì vậy hi vọng những gì trong bài viết này giúp bạn bổ sung một phần kiến thức nhỏ, xác định cách chiếu sáng trong những tình huống đặc biệt khác, những tình huống tôi không đề cập trong bài viết này. Ví dụ như khi bạn muốn diễn tả ánh sáng dưới biển, trong lớp đá ngầm ở vùng nhiệt đới
Ánh sáng sẽ từ đâu--> Ánh sáng sẽ phản xạ lại thế nào--> Màu sắc--> Độ khuyếch tán--> Bóng đổ-->...
Hi vọng những thông tin này sẽ là giúp ích cho các bạn trong quá trình tích luỹ kinh nghiệm thực tế. Học vẹt theo những kiến thông sáo rỗng thật chả có gì khó khăn (như tôi đã đề cập trong phần 3), không những thế còn quá lãng phí thời gian và công sức bởi khi bạn đã có chút thông tin có giá về ánh sáng, toàn bộ những khuôn mẫu định hình cũ này sẽ nhanh chóng bay biến đi hết.
Hãy tự mình quan sát, tự mình trải nghiệm! Đó mới thực sự là mục đích của bài viết này.
Ánh sáng mặt trời khi chiếu vào nhà thường bị khuyếch tán (do bật nẩy từ các bức tường, sàn nhà và trần nhà). Trên lý thuyết nó có thể xuyên trực tiếp qua cửa sổ, vào tận trong nhà. Tuy nhiên, thực tế lại khác, ánh sáng mặt trời thường bị cửa sổ và tường chắn lại. Do vậy, hiếm khí chúng ta thấy ánh sáng mặt trời rọi trực tíêp vào nhà mà không bị phản xạ bởi một bề mặt nào đó.
Ánh sáng mặt trời qua ô cửa sổ
Ánh sáng rọi từ cửa sổ vào thường xuất hiện trong phạm vi chiếu sáng trong nhà. Nếu ta coi bản thân cửa sổ cũng là một nguồn sáng hiệu quả thì ánh sáng hoàn toàn nhẹ (nguồn sáng từ cửa sổ rộng). Ánh sáng loại này khá hấp dẫn và rất ăn ảnh. Nếu chúng ta chỉ có 1 cửa sổ và dù nguồn sáng nhẹ đến mấy thì độ tương phản ánh sáng sẽ vẫn cao. Ngược lại, càng nhiều cửa sổ thì độ tương phản càng thấp và điều này đồng nghĩa căn phòng sẽ nhận nhiều ánh sáng hơn.
Màu của ánh sáng phụ thuộc nhiều yếu tố: đầu tiên là thời tiết, nó sẽ ảnh hưởng đến ánh sáng khung cửa sổ. Vào này âm u, ánh sáng sẽ trắng, màu xám hoặc xanh. Vào ngày nắng, nó lại có màu xanh của ánh sáng bầu trời hoặc màu trắng, vàng hay màu đỏ của ánh sáng mặt trời (tuỳ theo khoảng thời gian trong ngày). Khi ánh sáng đi qua cửa sổ, nó sẽ chịu ảnh hưởng 1 số bề mặt phản xạ từ trong nhà ra. Tường, sàn nhà và màu sắc đồ đạc trong nhà sẽ ảnh hưởng đến ánh sáng, ánh sáng phản xạ khắp nhà.
Rõ ràng, để tạo ra ánh sáng cửa số thuyết phục bạn phải cân nhắc cẩn thận các yếu tố trên, đồng thời có sự tính toán trong cường độ, màu sắc và độ tương phản ánh sáng. Cách thử nghiệm đơn giản nhất, vào ngày âm u, bạn cho ánh sáng đi qua một cửa sổ lớn vào 1 căn phòng màu trắng.Tiếp theo bạn có thể quan sát những thay đổi qua mô hình đơn giản như tôi đã dùng. Nó sẽ là điểm khởi đầu cho tất cả.
Một kiểu ánh sáng cửa sổ rất nổi tiếng đó là North Light (ánh sáng vào qua khung cửa mở đối diện hướng Bắc). Trước đây, các hoạ sĩ khó đạt được thành công trong ánh sáng nhân tạo, với cửa sổ luôn hướng về phía Bắc, ánh sáng hầu như không có sự thay đổi trong ngày. Nguyên nhân do mặt trời luôn ở hướng Nam (tối thiểu ở phần bán cầu Nam) căn phòng chỉ nhận được ánh sáng khuyếch tán từ bầu trời ánh sáng yếu, không có hướng hay bóng đổ rõ rệt. Với những căn hộ có cửa sổ hướng về phía Bắc, chất lượng ánh sáng trong nhà cũng chả khác gì nhiều so với chất lượng ánh sáng đến từ các khung cửa sổ không nhận ánh sáng mặt trời trực tiếp. Tuy những căn phòng này có tối hơn (do không thiếu ánh sáng mặt trời) nhưng ánh sáng rất dịu.
Mặc dù căn phòng cũng có ánh sáng mặt trời nhưng chỉ ảnh hưởng một vùng nhỏ. Hầu hết ánh sáng trên các bức tường và đồ đạc trong phòng đều nhờ vào ánh sáng phản xạ của mặt trời hay ánh sáng khuyếch tán từ chính cửa sổ. Để ý màu đỏ trên bức tường phía xa, có thể nó bị phản xạ bởi các bức rèm. Chúng ta cũng nhận thấy độ tương phản cao của ánh sáng mặt trời tạo vùng sáng rất rõ nét.
Đây là ảnh minh hoạ cho kiểu ánh sáng nhẹ chiếu qua khung cửa sổ. Bức hình chụp vào ngày âm u, cửa sổ đóng vai trò như một chiếc hộp khổng lồ chiếu sáng nhẹ nhàng cho hình ảnh em bé. Vật thể càng gần cửa sổ, ánh sáng càng mềm (tôi sẽ giải thích thêm trong phần 5). Chúng ta hãy để ý các cạnh bóng đổ, rất mờ, đôi khi nhìn không kỹ sẽ khó phát hiện ra. Sự chuyển đổi giữa ánh sáng và vùng bóng tối hầu như không nhận thấy.
Qua nhiều thế kỷ, kiểu ánh sáng nhẹ, đến từ một khung cửa sổ lớn này đựơc nhiều hoạ sĩ ưa chuộng (và ngày nay, nó vẫn được các nhiếp ảnh gia tận dụng do vẻ đẹp và độ tin cậy có thể biết chắc chắn hiệu quả trước của nó)..
Ánh sáng bóng đèn điện gia đình
Đây là thứ ánh sáng chúng ta gặp phổ biến nhất trong cuộc sống thường nhật. Nó đến từ nhiều kiểu đèn: loại bóng tròn chiếu từ phía trên, chiếu xiên. Đặc tính chung là chúng đều dùng loại bóng đèn sáng nóng.
Dây tóc bóng đèn thật ra có màu vàng/ da cam mạnh (tôi đã đề cập phần 1). Tuy nhiên, khi chúng ta nhìn vào lại thành ra màu trắng (hiện tượng này do bộ não của chúng ta đã lọc màu vàng ta không cảm nhận được màu vàng của dây tóc bóng đèn khi nhìn trực tiếp. Thường nếu bạn đang chụp ảnh hay vẽ bức hình một chiếc bóng đèn phát sáng trong phòng, sẽ thật hơn nếu bạn để dây tóc bóng đèn màu trắng. Nếu bạn để dây tóc bóng đèn màu da cam sáng (như trên thực tế), trông sẽ kém thuyết phục hơn nhiều.
Nhưng bù lại, độ sáng của dây tóc bóng đèn khá đa dạng và khó đoán trước. Với các đồ vật thông thường, hầu hết ánh sáng bị khuyếch tán do hình dáng từng loại đèn, tạo nên nguồn sáng lớn và chiếu sáng mềm hơn.
Tuỳ thuộc vào không gian của mỗi căn phòng mà nhận được độ chiếu sáng khác nhau. Một số nhà tiêu biểu như phòng thay đồ hay Gara để xe thường chỉ lắp đèn bóng trần, không có trao đèn, khiến ánh sáng cứng và không hề hấp dẫn chút nào. Chúng ta có thể chấp nhận cho cách bày trí này vì dù sao cũng chả ai nán lại lâu, do vậy, người ta cũng chỉ cần quan tâm tới chất lượng chiếu sáng chứ không để ý mấy tới tính thẩm mỹ của không gian chiếu sáng.
Trong những gian phòng thời gian ở lại của mọi người lâu, người ta bắt đầu quan tâm tới chất lượng chiếu sáng, ánh sáng cần nhẹ nhàng và có sức hấp dẫn, phong phú hơn. Ví dụ như phòng khách (phòng chính trong nhà), bạn có thể thấy rất nhiều loại đèn kết hợp, tạo không gian thoải mái cho căn phòng. Tuy nhiên, chức năng chiếu sáng cũng rất quan trọng tại những căn phòng kiểu thế này. Ví dụ trong phòng ngủ, bên cạnh ánh sáng dịu cho giấc ngủ, đôi khi bạn bạn cũng cần ánh sáng vừa đủ để nằm đọc sách hay đang đêm thức dậy có viêc cần. Trong nhà bếp, ánh sáng rọi được bài trí làm sáng toàn bộ khu vực nấu nướng. Phòng tắm và các tấm gương cũng có thể tham gia vào chiếu sáng với một mục đích, chức năng nào đó.
Nhìn chung, ánh sáng dùng trong gia đình là sự kết hợp của cả tính thẩm mỹ lẫn chức năng sử dụng. Bóng đèn thường đi kèm với trao đèn đa dạng về kiểu dáng. Những trao đèn này đều được thiết kế nhằm làm dịu ánh sáng, chúng giúp che đi hình dáng thô trần của bóng đèn và làm mềm bóng đổ cứng đơn thuần của các bóng đèn nói chung.
Nhân tố quan trọng tiếp theo chúng ta cần xem xét đó là trong đặt nguồn sáng, nó sẽ làm mềm ánh sáng và bóng đổ. Ánh sáng từ các phòng khác nhau sẽ lan tràn sang không gian gần kề nó Hiếm khi có gian phòng nào chỉ đơn thuần chịu ảnh hưởng một loại sáng. Một ví dụ tiêu biểu: Nếu bạn đang ngồi trong phòng khách với 4 hay 5 ánh sáng khác nhau, những ánh sáng này sẽ tạo nhiều vùng sáng nhỏ, hấp dẫn. Với nhà bếp thiết kế hiện đại, người ta cũng thường đặt nhiều hàng bóng rọi trên trần nhà.
Đặt nhiều nguồn sáng bóng đèn đồng nghĩ với nhiều loại bóng đổ --> ánh sáng rất thú vị với độ cứng mềm khác nhau. Kêt quả thể hiện rõ nhất trên các bề mặt phản xạ với hàng loạt bóng sáng. Có thể ánh sáng sẽ khác nhau về màu sắc, cường độ vì bản thân các bóng đèn càng già, độ chiếu sáng càng yếu dần và đỏ hơn.
Cuối cùng chúng ta cũng nên chú ý tới các thiết bị có khả năng phát sáng trong gia đình như: máy tính, TV hay lò vi sóng, bếp và rất nhiều những vật dụng khác.
Lời khuyên duy nhất tôi có thể đưa ra đó là bạn hãy thực hành bằng cách tự đặt số lượng đèn trong phòng, theo tưởng tượng từng người và bạn sẽ phát hịên ra hàng loạt điều thú vị..
Một cảnh nội thất tiêu biểu với vài nguồn sáng nhẹ nhàng. Bạn có thể thấy các trao đèn sử dụng làm mềm ánh sáng và hắt hướng lên tường để không tạo bóng đổ sắc. Trong ảnh này, tôi đã tăng thêm độ trắng cho đèn, giảm cảm giác màu cam toàn cảnh (trong thực tế thì ánh sáng dây tóc bóng đèn không như vậy) . Tuy nhiên, làm dịu bớt màu cam lại làm cho bức ảnh trông thuyết phục hơn, truyền tải đúng màu sắc mà mắt con người cảm nhận được.
Ánh sáng đặt trong các nhà hàng, cửa hiệu và trang trí nội thất mang tính chất thương mại.
Giống như với ánh sáng sử dụng trong gia đình, ánh sáng dùng với mục đích thương mại rất đa dạng, chủ yếu nhằm gây cảm xúc, đánh trực tiếp vào mắt người xem. Trong hầu hết các trường hợp, những nhà thiết kế đều cài đặt ánh sáng, đem lại cho những khách hàng cảm giác “muốn mua hàng”. Do vậy, phải rất cẩn thận nếu bạn có ý định thay đổi lại hệ thống đèn.
Ánh sáng trong các nhà hàng nhìn chung để dưới thấp, nhẹ. Nó có thể là sự tổng hợp của nhiều ánh sáng rọi khác nhau, làm nổi rõ từng cánh hoa hồng hay ngọn nến lung linh trên bàn. Rõ ràng không một nhà hàng nào là không muốn có điểm riêng so với các nhà hàng khác. Việc quan sát ánh sáng tại các nhà hàng là một cách tiếp cận rất hay nhằm tìm hiểu vấn đề chiếu sáng nội thất ảnh hưởng thế nào đến tạo cảm giác và không khí cho khung cảnh.
Một chi tiết quan trọng cần nói đến: Khi muốn thay đổi hệ thống chiếu sáng trong gia đình, bạn có thể tham khảo tại những nhà hàng hay quán bar, bạn sẽ thấy họ sử dụng số lượng lớn các bóng đèn để tạo bóng sáng phản xạ. Cách bài trí này làm lộ toàn bộ bề mặt phản xạ, từ từng con dao, cái đĩa. Cũng như với chiếu sáng trong gia đình, các nguồn sáng khác nhau sẽ cho nhiều màu sắc, cường độ ánh sáng, tạo những vùng sáng khắp nhà.
Các cửa hiệu khác nhau cần ánh sáng khác nhau nhưng chung quy vẫn cần tạo không khí cho căn phòng, làm nổi rõ mặt hàng bày bán. Hầu hết các cửa hàng ở phố chính dùng đèn tuýp thắp sáng tạo cảm giác sáng sủa, thoáng mát. Với mặt hàng chưng bày đặc biệt có lắp thêm đèn phụ
Nếu bạn đang định thay đổi lại không gian cho căn phòng, bạn nên cân nhắc tới chức năng của căn phòng là gì trước khi quyết định đặt ánh sáng cho nó.
Rõ ràng vấn đề quá rộng để có thể đề cập toàn bộ trong bài viết. Các bạn nên tự quan sát và chụp vài tấm hình với các góc độ cài đặt ánh sáng khác nhau để tham khảo.
Một nhà hàng tiêu biểu cho tạo ấn tượng không gian bằng cách sử dụng nhiều nguồn sáng, màu sắc phong phú, cảm giác thú vị lan toả khắp căn phòng.
Quan sát gần hơn, chúng ta hãy để ý có rất nhiều bóng sáng trên những chiếc ly, đây chính là phản xạ của đủ thứ ánh sáng trong phòng.
Ánh sáng trưng trong cửa hàng, tôi đã chỉnh lại màu sắc cho bức hình nhưng vẫn còn ánh sáng xanh. Bóng đổ của ghế đến từ nhiều nguồn sáng.
Ánh sáng huỳnh quang
Ánh sáng huỳnh quang thường được dùng trong những tình huống cần số lượng bóng lớns, màu sắc ánh sáng thường xanh lục. Nhưng như đã biết, trí não con người thường có xu hướng cân bằng màu trắng khi nhìn bằng mắt thường, bạn sẽ cảm thấy nó thật kinh khủng. Chúng ta thường bắt gặp ánh sáng này tại công sở, nhà ga, những toà nhà công cộng và bất cứ nơi nào cần giảm chi phí hoạt động của bóng đèn.
Ánh sáng huỳnh quang gắn liền với không gian rộng, nhiều đèn nhiều bóng đổ chồng chéo và bóng sáng đổ hình chữ nhật. Mật độ ánh sáng quy định độ sáng: các cửa hiệu dùng nhiều đèn để tạo không gian thoáng đãng, những nơi không mấy chú trọng tới ánh sáng như nhà dừng đỗ xe có thể để tối hơn.
Bức ảnh chụp ban ngày dưới ánh sáng huỳnh quang, bạn có thể nhận thấy bóng đổ màu xanh rất rõ.
Chiếu sáng hỗn hợp
Ánh sáng tổng hợp tự nhiên và nhân tạo thường xuyên xuất hiện không chỉ trong nhà mà còn bên ngoài môi trường tự nhiên, đặc biệt khi trời nhá nhem tối hoặc vào ban đêm. Ánh sáng hỗn hợp cho chúng ta những bức ảnh với màu sắc, cường độ ánh sáng rất thú vị, nhất là khi ánh sáng tự nhiên và dây tóc bóng đèn có màu xanh, da cam.
Vào buổi tối hay ban đêm, nếu bạn đặt 1 vật thể gần cửa sổ (không để rèm cửa che khuất), bạn có thể dễ dàng nhận thấy rất nhiều loại ánh sáng: nhân tạo có, tự nhiên có, tác động lên vật thể. Không chỉ trong nhà mà ngay cả ra bên ngoài, bạn cũng thường xuyên bắt gặp thứ ánh sáng này (trên đường phố). Ánh sáng chiếu xuống các toà nhà cũng rất thú vị, tạo sự tương phản ấn tượng với ánh sáng tự nhiên từ bầu trời.
Bản thân tôi cũng thường xuyên dùng loại ánh sáng tổng hợp cho các tác phẩm của mình bởi hiệu quả truyền cảm tuyệt vời mà nó mang lại.
Đây là hai bức hình mẫu tôi tự làm, kết hợp nhiều loại ánh sáng, tạo không khí và phối màu rất ngộ.
Màu ánh sáng ấm từ nhà quốc hội thiết kế rất hợp với ánh sáng tự nhiên buổi tối
Vật thể đặt gần cửa sổ chịu tác động ánh sáng cả trong lẫn ngoài môi trường.
Ánh sáng từ lửa, nến
Ánh sáng từ lửa ta nhìn thấy hàng ngày thậm chí còn đỏ hơn so với ánh sáng từ bóng đèn (mặc dù trong thực tế nhiệt độ màu của nó thấp hơn so với bóng đèn). Tuy nhiên não bộ con người không thể phân biệt được ta thường thấy ánh vàng hay đỏ.
Một nhân tố khá quan trọng khác chúng ta cần xem xét đó là nguồn sáng của loại ánh sáng này, chúng thường đặt thấp hơn hẳn so với các nguồn sáng khác: Lửa dưới sàn (bếp lò, lò sưởi,…) hay nến đặt trên bàn…, trong khi đó đèn điện treo tít trên cao. Rõ ràng, nó sẽ gây ảnh hưởng lên nhiều thứ: từ bề mặt bóng đổ đến các bóng sáng. Cuối cùng chúng ta cũng cần biết: Nguồn sáng này thường xuyên di động (do ánh lửa luôn bập bùng).
Ánh sáng từ nến rất đỏ. Trong bức hình này tôi đã giảm nhiệt độ màu thực tế để giúp bức hình thật hơn (Bộ não của con người không có khả năng nhận biết những ánh sáng quá mạnh vì vậy chúng ta chỉ cảm thấy nó ấm áp).
Ánh sáng trên đường phố.
Ánh sáng trên đường phố có màu cam đậm (tối thiểu tại Anh nơi tôi đang sống), quang phổ hẹp đồng nghĩa với màu cam chủ đạo, không có cơ hộ cho các màu khác mọi thứ chịu tác động thứ ánh sáng này đều có màu cam đơn sắc.
Giữa hai vật thể chịu tác động ánh sáng loại này sẽ có rất nhiều bóng đổ. Các vùng sáng nhỏ và chuyển màu tối rất nhanh, làm đường phố vào đêm có độ tương phản rất cao.
Đây là một trong những vị dụ điển hình cho chiếu sáng đường phố! Bạn có thể nhận thấy những dải màu hep, mọi thứ trù cỏ ra đều có màu da cam. Bóng đổ đa dạng, độ tương phản cao. Bầu trời sau những tán cây cũng màu cam do ảnh hưởng ánh sáng hắt lên từ thành phố.
Ánh sáng nhiếp ảnh
Ánh sáng trong nhíêp ảnh thật ra chả liên quan gì đến vấn đề chúng ta đang bàn nhưng tôi vẫn muốn nói qua. Có rất nhiều ánh sáng sử dụng trong nghệ thuật nhiếp ảnh nhưng chung nhất vẫn là ánh sáng nhẹ Flash dùng chụp ảnh chân dung chân dung hay những bức hình khác. Loại ánh sáng này thường dễ nhận ra vì nó không có bóng đổ.
Bóng sáng rộng và bóng đổ nhẹ rất hay được sử dụng trong quảng cáo. Nó tạo cảm giác nhẹ nhàng, tập chung vào kích cỡ của vật thể. Vật thể lúc này đóng vai trò như những nguồn sáng khuyếch tán.
Các loại ánh sáng khác và những trường hợp đặc biệt
Hi vọng là tôi đã đảo qua hầu hết các loại chiếu sáng. Tuy nhiên,tôi không có ý định hướng dẫn các bạn tất cả các tình huống chiếu sáng, thay vào đó, tôi khuyến khích các bạn nên quan sát thật nhiều và tự tích luỹ kiến thức cho mình. Trong thực tế, với lần đầu quan sát đối với bạn rất khó khăn, nhưng vạn sử khởi đầu nan, đầu có xuôi thì đuôi mới lọt, vượt qua ngưỡng đầu sẽ giúp bạn có bước tiến tiếp theo.
Vì vậy hi vọng những gì trong bài viết này giúp bạn bổ sung một phần kiến thức nhỏ, xác định cách chiếu sáng trong những tình huống đặc biệt khác, những tình huống tôi không đề cập trong bài viết này. Ví dụ như khi bạn muốn diễn tả ánh sáng dưới biển, trong lớp đá ngầm ở vùng nhiệt đới
Ánh sáng sẽ từ đâu--> Ánh sáng sẽ phản xạ lại thế nào--> Màu sắc--> Độ khuyếch tán--> Bóng đổ-->...
Hi vọng những thông tin này sẽ là giúp ích cho các bạn trong quá trình tích luỹ kinh nghiệm thực tế. Học vẹt theo những kiến thông sáo rỗng thật chả có gì khó khăn (như tôi đã đề cập trong phần 3), không những thế còn quá lãng phí thời gian và công sức bởi khi bạn đã có chút thông tin có giá về ánh sáng, toàn bộ những khuôn mẫu định hình cũ này sẽ nhanh chóng bay biến đi hết.
Hãy tự mình quan sát, tự mình trải nghiệm! Đó mới thực sự là mục đích của bài viết này.
Tác giả bài viết: Richard Harris
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
anh.htt@gmail.com